تحلیل محتوای کتابهای داستانی کودکان پیش دبستانی براساس مهارت خودآگاهی

چکیده پژوهش حاضرباهدف تحلیل محتوای کتابهای داستانی کودکان پیش دبستانی( اعم ازکتابهای داستانی ترجمه وتألیف شده) ازانتشارات کانون پرورش فکری کودکان ونوجوانان طی سالهای 1387الی 1389 براساس توجه به مهارت خودآگاهی وزیرمولفه های آن صورت گرفته است.درابتدابامروری برادبیات ومبانی نظری پژوهش مهارت موردنظرازبین سایرمولفه های مهارتهای زندگی مطرح شده توسط سازمان بهداشت جهانی انتخاب گردید،.درمرحله بعدهم اطلاعات مربوط به مهارت موردنظرباجداول درصدفراوانی ونمودار،بادرنظرداشتن توجه به این مهارت وهریک ازاجزای آن تهیه وتنظیم شد. مهارتهای زندگی آن دسته ازتواناییهای لازم برای رفتارمثبت وسازگارانه است که به فردتوان رویارویی موثر باچالشهای زندگی رامی دهد.شامل ده مهارت کلی است که عبارتنداز : مهارت خودآگاهی،همدلی،مهارت برقراری روابط موثر،روابط بین فردی،تصمیم گیری،حل مسأله،تفکرانتقادی،تفکرخلاق،مقابله باهیجانات و مهارت مقابله بااسترس. مهارت خودآگاهی اولین وزیربنایی ترین مهارت ازسری ده گانه مهارتهای زندگی است ویکی ازمهارت های اساسی دربین سایرمهارتها می باشدوهمچنین آموزش مهارتهای زندگی بااین مهارت آغازمی شود به طورکلی خودآگاهی به معنای خودشناسی است.یعنی شناخت تمامی خصوصیات خود،تواناییها،نقاط قوت وضعف وخواسته هاورغبتهاوتمایلات.این مهارت به فردکمک می کندتابه یک تصویرواقع بینانه ازخود دست یابدوحقوق ومسئولیتهای خودرابشناسد. خودآگاهی نیزدارای زیرمولفه هایی می باشد وبه دلیل نقش موثری که این مهارت می توانددرزندگی افرادایفاکندوهمین طورآموزش آن که بایدازسنین کودکی آغازشود سعی برآن شده است تادرپژوهش حاضر میزان توجه به ایجاداین مهارت درکودکان سنجیده شودوهمچنین باتوجه به این امرمهم که آموزش مفاهیم تربیتی بایدبه روش غیرمستقیم به کودکان ارائه شود، دراین میان ازادبیات کودکان که بخش اعظم آن داستانهاهستندمی توان به خوبی استفاده نمود.بنابراین درتحقیق فوق میزان توجه به مهارت مذکورواجزای آن درمتن وهمین طورتصاویرکتابهای داستانی کودکان پیش دبستانی موردبررسی قرارگرفت.کتابهای داستانی بررسی شده شامل تعداد 30 کتاب داستانی ترجمه وتألیف شده است که نتایج به دست آمده ازآنها بدین شرح می باشد: " میزان توجه به مهارت خوداگاهی در15 کتاب داستانی ترجمه شده بادرصد36/38 ودر15 کتاب داستانی تألیف شده بادرصد 69/ 24 به دست آمد.درکل به مولفه 1_ آگاهی ازاحساسات وعلایق وخواسته ها که ازاجزای مهارت خودآگاهی است درکلیه کتابهای داستانی بررسی شده بابالاترین فراوانی 30 بیشترازسایراجزاءتوجه شده،بعدازآن به مولفه 2_ آگاهی ازنقاط قوت وضعف وداشتن یک تصویرواقع بینانه ازخود با فراوانی 29 وبه مولفه 3_ شناخت اجزاء بدن ومراقبت از آن وآشنایی باحواس پنج گانه بافراوانی 17 توجه نشان داده شده است. به مولفه 4_ آگاهی فردازدانش خودو 5_شناخت عادتهای خویش به میزان کمی به ترتیبب با فراوانیهای 10 و 6 درکتابهای داستانی فوق پرداخته شده است.همچنین در بررسی کتابهای مذکورکمبود مولفه های 6_ آگاهی ازترسها وانزجارهاکه این مولفه(رابطه مستقیم بالیجادحس اعتمادبه نفس واستقلال شخصیت درفرددارد)و مولفه های 7_ شناخت نقشهاووظایف و 8_ پی بردن به خصوصیات مثبت خودو دیگران به وضوح دیده می شود." درکل چنین نتیجه گیری می شودکه به مهارت خودآگاهی وهریک ازاجزای آن درمتن وبه خصوص تصاویر کتابهای داستانی بررسی شده برای کودکان پیش دبستانی پایین ترازحدمیانگین توجه شده است وهمین طور باتوجه به این مسئله که کودکان دراین مقطع سنی خواندن ونوشتن رانیاموخته اندبهتراست که تصاویردرکتابهای مربوط به این گروه سنی گویاترازنوشته ها باشد بدین صورت که اگردراین کتابهامتن را ازتصاویرجداکنیم تصاویربه تنهایی گویای اکثریت مطالب برای آنها باشد. مهارت خودشناسی ازمهارتهای ضروری برای کودکان که (نوجوانان وجوانان آینده خواهندبود)درمواجهه با مسائل ومشکلات زندگی آینده شان می باشد،همچنین دربرنامه ریزی آموزش وپرورش پیش دبستانی هم اهداف بسیاری دررابطه باآموزش این مهارت واجزای آن مطرح شده است.بنابراین پیشنهادمی شودبه مهارت خودآگاهی وهر یک ازیرمولفه های آن درداستانهای مربوط به کودکان که( بخشی مهم درانواع ادبیات کودکان به شمارمی آیند)و می توان ازآنهابه عنوان روش غیرمستقیم دررساندن پیامهای سازنده درقالبی پذیرفتنی وبرانگیزاننده به کودکان استفاده کرد، هرچه بیشترتوجه نشان داده شود. کلید واژه ها: تحلیل محتوا، ادبیات کودکان،کتابهای داستانی،مهارتهای زندگی،مهارت خودآگاهی،دوره پیش دبستانی،پیش دبستانی.